ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR?
Glüten enteropatisi çölyak hastalığı olarak da bilinir. Tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunan ‘glüten’ isimli proteine karşı gelişen ve kronikleşen ince bağırsak hassasiyetidir.
Çölyaklı bireyler glüten içeren besinleri tükettiklerinde bağırsaklardaki villus çıkıntıları tahrip olur ve besinler emilemez. Sonucunda beslenme yetersizliği ile hastalık belirtileri ortaya çıkar.
TANI NASIL KONUR? BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çölyak tanısı özel bazı kan tahlilleri ve endoskopi ile alınan bağırsak biyopsisi ile konur. Belirtileri kişiden kişiye değişebilir. En sık görülen belirtiler; uzun süren ishal, tekrarlayıcı karın ağrısı, karında şişlik, iştahsızlık, kilo kaybı ve gelişme geriliğidir.
- ÇÖLYAK YILLARCA BELİRTİ VERMEDEN İLERLEYEBİLİR.
- HER YAŞTA ORTAYA ÇIKABİLİR.
- ÇÖLYAK BULAŞICI BİR HASTALIK DEĞİLDİR.
ÇÖLYAK TEDAVİSİ NEDİR?
Tek tedavisi ömür boyu glüten içeren besinlerin beslenmeden çıkarılması yani glütensiz diyettir.
- TANI ALDIKTAN SONRA HASTALIK DEĞİL YAŞAM TARZIDIR
Çölyaklı bireyler tanı aldıktan ve glütensiz beslenmeye başladıktan sonra herhangi bir sağlık problemi ile karşılaşmazlar. Bu sebeple çölyak bir hastalıktan ziyade yaşam ve beslenme tarzı haline gelmektedir.
- GLUTENSİZ DİYET ÖNERİLERİ
Glütensiz beslenen bireyler mutlaka etiket okuma alışkanlığı edinmelidir. Hazır paketli ürünlerin üzerinde bulunan glütensiz ibaresi çölyak hastalığına sahip kişiler için güvenli besin anlamına gelir.
Ancak bazı besinlerde glüten olmamasına karşın paketleme koşullarında çapraz bulaşma yaşanabilir. Bu sebeple besin etiketi içerik bilgisi detaylı incelenmeli, etiket bilgileri arpa, buğday, malt, çavdar vb ürünler açısından kontrol edilmelidir.
Tuzlu ve soslu kuruyemişlerde glüten olma ihtimali çok yüksektir bu sebeple tüketilmemelidir.
Yulaf glüten içermese bile glütenle çapraz bulaşma riski çok yüksek olduğundan tüketimi sakıncalıdır.
Yemek hazırlarken çapraz bulaşma tehlikesinin önlenmesi için mutfak tezgâhları, mutfak aletleri, tepsiler temizlenmelidir. Mutfak içinde farklı bir alanda glütensiz besinlerin hazırlanması en doğru ve güvenilir yöntemdir.
İlaç ve kozmetik sektöründe birçok üründe glüten bulunabilir. Bu sebeple diş macunundan cilt bakım ürünlerine kadar her ürünün etiket bilgisi incelenmelidir.
Ev dışında yemek yerken, yemeklerin hazırlanmasında kullanılan ürünler iyice sorgulanmalıdır. Özel günler, doğum günleri ve yemek davetlerinde, hazırlanacak besinler hakkında önceden bilgi edinilmelidir, gerekirse çölyaklı birey glütensiz yiyeceğini yanında taşımalıdır.
Günümüz gıda endüstrisinde glütensiz ürün seçenekleri artmıştır, her gıda zincirinde glütensiz ürünler bulunmaktadır.
| TÜKETİLMEMESİ GEREKENLER BESİNLER |
| BUĞDAY, ARPA, ÇAVDAR, YULAF KATKILI HER TÜRLÜ BESİN |
| UN, BULGUR, İRMİK, MAKARNA, ŞEHRİYE, KUSKUS, EKMEK |
| KEK, PASTA, BÖREK, KURABİYE, KRAKER, SİMİT GİBİ HER TÜRLÜ PASTANE ÜRÜNÜ |
| UN İÇEREN ÇORBA VE SOSLAR |
| UNA BATIRILARAK KIZARTILMIŞ ET ÜRÜNLERİ, ET SUYU |
| GLUTEN İÇEREN SALÇA, KETÇAP GİBİ HAZIR ÜRÜNLER |
| CİPS VE PAKETLİ BİRÇOK ABUR CUBUR ÜRÜNLERİ |
| SİRKE, SAKIZ, SOSLU KURUYEMİŞLER |
| TÜKETİMİNDE SAKINCA OLMAYAN BESİNLER |
| ET, BALIK, TAVUK |
| SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ |
| YUMURTA |
| KURUBAKLAGİLLER |
| PİRİNÇ, MISIR, KARABUĞDAY, KİNOA |
| MEYVE VE SEBZELER |
HASTALIKTAN KORUNMA MÜMKÜN MÜ?
Tam anlamıyla korunma mümkün olmasa da genetik olarak hastalığa yatkın bireylerde erken teşhis sağlanabilir. Bebeklik döneminde ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenilmelidir. Ek gıdaya erken başlanması da çölyak için risk oluşturur. Bu sebeple bu dönemde doktor veya diyetisyen yardımı ile doğru zamanda doğru gıda desteği önemlidir.